Kitabın tamamına ulaşmak için Google Books sayfamızı ziyaret edebilir veya bölüm bölüm okuyabilirsiniz.
Tedarik Standartları – Seçenekler ve Lisanslama
Tedarik Seçimlerinin Önemi:
Standartlar ücretsiz kaynaklar değildir. Her kuruluşun bunlara nasıl erişip lisanslayacağına aşağıdakilere göre karar vermesi gerekir:
– Erişime ihtiyaç duyan kullanıcı sayısı
– Kullanım sıklığı (ara sıra veya günlük referans)
– Bütçe ve maliyet kontrol ihtiyaçları
– Uyumluluk riski (kullanımın yasal ve denetlenebilir olmasını sağlama)
Doğru modeli seçmek maliyetleri azaltabilir, erişimi kolaylaştırabilir ve telif hakkı ihlallerini önleyebilir.
Satın Alma ve Abonelik:
– Bireysel standartlar satın almak: Yalnızca birkaç belgeye ihtiyaç duyulduğunda en iyisidir. Genellikle tek kullanıcılı, PDF veya basılı kopya. Risk: Kullanım arttıkça maliyetler artar.
– Abonelikler (koleksiyonlar veya platformlar): Tüm kataloglara (örneğin ISO, ASTM, IEC) veya çoklu yayıncı paketlerine erişim. Yıllık veya çok yıllık lisanslar. Düzenli olarak departmanlar arası kullanım yapan işletmeler için idealdir.
[Görsel Yer Tutucu: Akış Şeması – Birkaç standarda mı yoksa çok sayıda standarda mı ihtiyacınız var? → Satın Al veya Abone Ol]
Lisanslama Modelleri:
1. Tek Kullanıcı Lisansı: Tek bir kişi için geçerlidir. En düşük maliyet, en yüksek kısıtlamalar. Meslektaşlarla yasal paylaşım gerektirmez.
2. Çok Kullanıcılı Lisans: 2–10 adlandırılmış kullanıcı. Küçük ekiplerin maliyetleri paylaşmasına olanak tanır. Risk: Kurum çapında kullanım için ölçeklenebilir değildir.
3. Kurumsal Site Lisansı: Tek bir kuruluş/site içinde sınırsız kullanıcı. Denetim günlükleriyle merkezi erişim. En iyi uyumluluk kontrolü, ancak en yüksek maliyet.
Doğru Seçeneği Seçmek
Ekibinize sorun:
1. Standardı kaç kişi kullanacak?
2. Ne sıklıkla güncellemelere ihtiyacımız var?
3. Birden fazla yayıncıya erişim sağlamamız gerekiyor mu?
4. Bir takımın güncelliğini yitirmiş veya korsan bir kopya kullanması durumunda risk nedir?
Ön Ödemeli Bloklar / Standart Paketler:
Bazı SDO’lar ve bayiler ön ödemeli kredi paketleri sunmaktadır:
– 25, 50 veya 100 standarda önceden erişim satın alın.
– Mühendislerin ihtiyaç duyduklarında ‘kredi harcamalarına’ olanak tanır.
– Genellikle toplu alım indirimiyle sunulur.
Avantajları: Öngörülebilir bütçeleme; Birden fazla projede esnek seçim; Çeşitli ancak sık ihtiyaçları olan şirketler için idealdir.
Zorluklar: Kullanılmayan krediler geçersiz olabilir; Genellikle bir yayıncının kataloğuyla sınırlıdır.
Ön ödemeli paketler, özel satın alma ile tam abonelik arasında bir orta yoldur.
DRM ve Erişim Kısıtlamaları:
– Dijital Hak Yönetimi (DRM), telif hakkıyla korunan standartları korur.
– Tipik kısıtlamalar şunlardır: Filigranlı PDF’ler; Sınırlı sayıda baskı; Dosyanın tek bir cihaza kilitlenmesi.
– DRM adil kullanımı garanti altına alır ancak zaman baskısı altında mühendisleri hayal kırıklığına uğratabilir.
– Kurumsal çözümler genellikle DRM’yi daha iyi yönetir (merkezi erişim, her mühendisin dosyaları tek tek yönetmesine gerek kalmaz).
Basılı Kopya, Dijital Kopya ve Özel Koleksiyonlar:
– Basılı Kopyalar: Laboratuvarlarda, atölyelerde veya saha çalışmalarında kullanışlıdır. Fiziksel kullanım için daha dayanıklıdır. Risk: Tarama/paylaşım telif hakkını ihlal eder.
– Dijital Kopyalar (PDF’ler): Taşınabilir ve aranabilir. DRM kısıtlamaları geçerlidir. Risk: Dosya paylaşımı uyumluluk ihlallerine neden olabilir.
– Özel Koleksiyonlar: Sektörünüz/projeniz için özel olarak seçilmiş standart setleri. Genellikle indirimli olarak sunulur. Dijital veya kurumsal tabanlı olabilir.
Uyumluluk, Telif Hakkı ve Risk
Uyumluluğun Önemi:
Standartlar kamuya açık belgeler değildir. Standart Geliştirme Kuruluşları’na (SDO’lar) ait telif hakkıyla korunan eserlerdir. Bir standardı satın almak size fikri mülkiyetin mülkiyetini değil, onu kullanma lisansını verir. Yanlış kullanım -istemeden bile olsa- şunlara yol açabilir:
– ISO veya endüstri sertifikasyonu sırasındaki denetim başarısızlıkları.
– Telif hakkı ihlallerine ilişkin yasal yaptırımlar.
– Yeniden işleme, geri çağırma veya düzenleyici para cezalarından kaynaklanan mali kayıplar.
Uyumluluk yalnızca davalardan kaçınmakla ilgili değildir; şirketinizin itibarını korumak ve güvenli, tutarlı mühendislik uygulamalarını garanti altına almakla ilgilidir.
Yapabilecekleriniz ve Yapamayacaklarınız:
İzin verilmiş:
– Lisans izin veriyorsa kişisel bir kopyasını yazdırın.
– Mühendislik, kalite veya uyumluluk çalışmalarınızda standardı kullanın.
– Çok kullanıcılı veya kurumsal lisansınız varsa bunu ekibinizle paylaşın.
İzin Verilmez:
– Lisansı olmayan meslektaşlarına PDF’leri e-postayla göndermek.
– Standartları paylaşımlı sürücülere, SharePoint’e veya intranetlere yükleme.
– Dahili dağıtım için tüm basılı kopyaların fotokopilerinin çekilmesi.
– Lisansınız bunu karşılamadığı sürece kuruluşunuzun dışındaki kişilerle (satıcılar, müşteriler) paylaşmak.
Erişim Modeline Göre Farklılıklar:
1. Perakende / Tek Kullanıcılı PDF’ler: Sıkı DRM kontrolleri. Tek bir cihaza veya belirli bir kullanıcıya kilitlenir. Paylaşım = telif hakkı ihlali. Yazdırma genellikle kısıtlanır (filigranlar, sınırlı kopyalar). Mühendisler dahili olarak iletirse yüksek uyumluluk riski vardır.
2. Basılı Kopyalar (Basılı Standartlar): Fiziksel olarak dağıtılabilir, ancak yine de tek bir alıcıya lisanslıdır. Tarama veya yükleme = ihlal. Risk: Kontrolsüz fotokopiler.
3. Kurumsal Abonelikler / Çok Kullanıcılı Lisanslar: Kurumsal kullanım için yasal çerçeve. Merkezi yönetim (IP aralıkları, oturum açma bilgileri, eşzamanlı kullanıcılar). Denetimler için denetim günlükleri mevcuttur. Büyük ekiplerde uyumluluk için en güvenli modeldir.
Yanlış Modelin Uyumluluk Riskleri:
– Denetim Riski: Kalite denetçisi erişim kanıtı isteyebilir; e-postayla gönderilen bir PDF’e güvenirseniz başarısız olursunuz.
– Operasyonel Risk: Ekipler farkında olmadan güncelliğini yitirmiş veya korsan bir kopya tasarlayabilir.
– Hukuki Risk: İhlal cezaları, tedarikçi/müşteri ilişkilerinin zarar görmesi.
Örnek: Bir üretici, uygun lisanslara sahip olmadan paylaşılan PDF’leri kullandıklarının keşfedilmesinin ardından büyük bir havacılık müşterisini kaybetti; bu durum uyumluluk kültürüyle ilgili endişelere yol açtı.
Uyumluluk Kontrol Listesi – Yapılması ve Yapılmaması Gerekenler
Yapmak:
– Tüm aktif kullanıcılar için yeterli sayıda lisans satın alın.
– Mühendislere telif hakkı temelleri konusunda eğitim verin.
– Denetim kayıtlarını ve lisans anlaşmalarını dosyalayın.
– Mümkün olduğunca kurumsal platformları kullanın.
Yapmayın:
– Lisans olmadan standartları paylaşımlı klasörlere veya sunuculara yükleyin.
– “Bir kere aldık = herkes kullanabilir” diyelim.
– Güncelleme bildirimlerini görmezden gelin; güncel olmayan sürümleri kullanmak da uyumsuzluktur.
Risk Azaltma İçin En İyi Uygulamalar:
– Departmanlar arası standart kullanım denetimi gerçekleştirin.
– Çoklu kullanıcı ihtiyaçları için özel satın alımlardan kurumsal aboneliklere geçin.
– Lisans yönetimi sorumluluğunu bir belge kontrol görevlisine atayın.
– Uygunluk eğitimini kalite yönetim sisteminize (KYS) entegre edin.
Endüstri Uygulamaları ve Vaka Çalışmaları
Sektör Dersleri Neden Önemlidir?
Standartlar soyut değildir; güvenliği, kaliteyi ve rekabet gücünü doğrudan etkilerler.
Mühendisler, endüstrilerin standartları nasıl kullandığını (veya kötüye kullandığını) inceleyerek, kötü yönetimin risklerini ve başarısızlığı önleyen en iyi uygulamaları daha iyi anlayabilirler.
Vaka Çalışmalarından Öğrenilen Dersler
- Güncel olmayan standartların kullanılması sözleşmelerin durdurulmasına, geri çağrılmalara veya denetimlerin başarısız olmasına neden olabilir.
- Kurum çapında erişim zamandan tasarruf sağlar, tekrarları azaltır ve düzenleyiciler ve müşterilerle güveni artırır.
- Sektör liderleri standartları bir maliyet olarak değil, stratejik bir yatırım olarak ele alıyor.
